İran BRİCS-ə gedən yolun yarısındadır.

Çinin İran İslam Respublikasındakı səfiri Çanq Hua bildirib ki, Pekin İranın BRİCS təşkilatına daxil olmaq istəyini dəstəkləyir. O, eyni zamanda qeyd edib ki, təşkilatın digər üzvləri bu məsələdə öz aralarında razılığa gəlməlidirlər.

Bu barədə İranın İSNA dövlət xəbər agentliyi məlumat yayıb.

İranın BRİCS-ə böyük maraq göstərməsi faktı ötən il İslam Respublikasının prezidenti İbrahim Rəisinin BRİCS+ toplantısındakı çıxışında “İranın geosiyasi və geoiqtisadi mövqeyi onun BRİCS-in sabit və etibarlı tərəfdaşı edə bilər” deməsi ilə məlum oldu. Bir az sonra məlum oldu ki, Tehran BRİCS qrupuna qoşulmaq üçün rəsmi müraciət edib. Moskvada İranın bu istəyinə incə, lakin eyni zamanda müsbət yanaşıldı.

Rusiya prezidentinin köməkçisi Yuri Uşakov deyib ki, Moskva BRİCS-in mümkün genişlənməsinə müsbət yanaşır, lakin sitat gətirir ki, “bu məsələyə çox diqqətlə, həssaslıqla yanaşmaq lazımdır”.

Yuri Uşakov daha sonra qeyd edib ki, Rusiya tərəfi üzvlük üçün namizədlər üçün prosedur və tələblərin müəyyənləşdirilməsini təklif edir. Onun fikrincə, əvvəlcə bəzi formatlar tapmaq lazımdır ki, ilkin mərhələdə assosiasiya ilə müşahidəçi kimi əməkdaşlıq etməyə imkan verəcək.
Başqa sözlə, Rusiya təşkilata daxil olmaq üçün dialoq tərəfdaşlığı və müşahidə funksiyası formasında institutların olduğu ŞƏT-ə bənzər ardıcıl, mərhələli yanaşma təklif edir.

Məsələ ondadır ki, hazırda BRİCS-ə demək olar ki, iyirmi dövlət maraq göstərir. Onların hamısı ciddi resursa malikdir və müxtəlif qitələrdə yerləşir, hər biri amerikalıların hegemonluğundan və birqütblü dünyanın hökm sürdüyü dünya nizamından xilas olmağa çalışır. Onlar təklikdə bu vəzifələrin öhdəsindən gələ bilməyəcəklər. Buna görə də birlikdə son məqsədə çata biləcəklərinə ümid edirlər. İran məhz bu postulatdan çıxış edir.

Səbəbsiz deyil ki, Prezident Rəisi BRİCS ilə bağlı çıxışlarının birində Rusiya və Çinlə yaxşı münasibətlər sayəsində İranın ciddi fayda əldə etdiyini, bu əməkdaşlığın onun beynəlxalq bazarlara yol açdığını və beləliklə, ABŞ-ın İranı təcrid etmək siyasətinin uğursuzluğa düçar olduğunu bildirmişdi. Lakin hər kəs dərhal və sürətli şəkildə təşkilata qəbul olunarsa, o zaman təşkilatın beynəlxalq aləmdə orijinallığı və əhəmiyyəti itə bilər. Təxminən eyni mövqedə Rusiya kimi təşkilatın genişlənməsini dəstəkləyən, lakin eyni zamanda BRİCS-ə üzv ölkələrin ardıcıl artımının tərəfdarı olan Braziliya və Hindistan da var.

Lakin İranın BRİCS-də olması bu təşkilatı həm coğrafi, həm də siyasi baxımdan xeyli genişləndirəcək. İrandan başqa Türkiyə, Səudiyyə Ərəbistanı və Misir də Yaxın Şərqdə açıq şəkildə (bəziləri isə gizli şəkildə) təşkilata üzv olmaq istədiklərini bəyan edirlər. Məhz onlar özlərini ŞƏT çərçivəsində görürlər. Bununla belə, ŞƏT daha çox iqtisadi çalarlı təhlükəsizlik və siyasətdən bəhs edirsə, BRİCS bunun əksinədir: daha çox geosiyasi çalarlı iqtisadiyyat haqqındadır.

Hər halda, İranın BRİCS-də görünməsi uzaqda deyil və burada onların hansı rolları oynaması artıq o qədər də önəmli deyil. Ola bilsin ki, Tehran dərhal tamhüquqlu üzvlük əldə etməyəcək. Çin səfirinin bunun hələ də təşkilatın bütün üzvlərinin razılığının tələb olunduğunu deməsi də əbəs deyil. Lakin BRİCS-in Yaxın Şərqə yayılacağını qeyd etməsi də səbəbsiz deyil. Çox güman ki, İslam Respublikası bu zonada “pioner” olacaq.

Valday Klubunun üzvü
politoloq Fərhad ibrahimov