ORTA ASİYADA TÜRKİYƏ EKSPANSİYASI

Türkiyə “Böyük Turan” ideyalarını Mərkəzi Asiya ölkələrində fəal şəkildə təbliğ edir. Bunun üçün “yumşaq güc” və bu Respublikaların əhalisinin türk mənşəli olmasını istismar edən Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) vasitələrindən istifadə edilir. Belə ki, Türkiyə Xəzər dənizi vasitəsilə Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıstan və Türkmənistana çıxış layihəsini həyata keçirməyə və bütün qaydaların türklər tərəfindən qurulacağı və tənzimlənəcəyi bir azad ticarət zonası yaratmağa çalışır.

Ankaranın yumşaq gücü bir çox sahələrdə: mədəni, təhsil, iqtisadi, hərbi və siyasi sahədə türklərin Mərkəzi Asiyaya genişlənməsinə kömək edir. 
Belə ki, TDT-yə üzv dövlətlər (Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə, Özbəkistan) oktyabrın ikinci yarısında ümumi əlifbaya keçidlə bağlı xüsusi Komissiya yaratmaq barədə qərar qəbul ediblər. Və bu qurumun ilk iclasının artıq Qırğızıstanda keçirilməsi planlaşdırılıb.

Bu ilin iyunun sonunda Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkiyə “Ümumi türk tarixi”, “Ümumi türk ədəbiyyatı”, “Türk dünyasının coğrafiyası” vahid məktəb dərsliklərini təsdiqləyib. Və qırğız məktəblərində “ümumtürk” dərslikləri ilə yanaşı, “Din tarixi” fənnini də öyrənməyə başlayacaqlar.
Təxmin etdiyiniz kimi, bu dərsliklərin məqsədi Mərkəzi Asiya ölkələrinin yeni və böyüməkdə olan nəsil arasında dünyanın türkmərkəzli mənzərəsini formalaşdırmaqdır. Bu dərsliklərdə Orta Asiya postsovet Respublikalarının müsəlman əhalisi ilə Rusiya arasındakı münasibətlərin necə təsvir olunduğunu isə bütün kitablarda “rus müstəmləkəçiliyi”nin dəhşətli təsvirləri və ona qarşı yerli əhalinin mübarizəsi ilə görmək olar. Qazaxıstan tarixi üzrə dərsliklər isə oxucuları xalqın tamamilə ruslaşdırmaya məruz qaldığına inandırır.

İqtisadi sahədə ortaq iqtisadi şirkətlər və biznes layihələri ilə yanaşı, türklər öz ödəniş sistemini postsovet Respublikalarının vətəndaşlarına sırımağa çalışırlar ki, bunu edə bilsələr, türklər əhalinin bütün bank tranzaksiyalarına nəzarət etmək və onun iştirakçılarının şəxsi məlumat bazasına malik olmaq imkanı əldə edəcəklər.

Hərbi sahədə, Türkiyə öz hərbi standartlarını və silah modellərini Orta Asiya respublikalarına təqdim edir. Belə ki, artıq bu ilin əvvəlindən Azərbaycanda Heydər Əliyev adına Ali Hərbi Məktəbdə hərbi mütəxəssislərin hazırlığı proqramı Türkiyənin Milli Müdafiə Universitetinin hərbi məktəblərində keçirilən proqramlara uyğunlaşdırılıb.

Oktyabrın birinci yarısında Qırğızıstan Türkiyənin Bayraktar Akıncı pilotsuz təyyarələrinin operatoruna çevrildi.
Qazaxıstan və Türkiyə peyklərin, müşahidə və rabitə üçün alt sistemlərin istehsalına dair anlaşma memorandumu imzalayıb. Bu, ölkələr arasında kəşfiyyat məlumatlarının mübadiləsini asanlaşdırır.

Amma siyasi müstəvidə pantürkizmin təbliği artıq müvafiq idarəetmə kadrlarının irəli çəkilməsi şəklində öz bəhrəsini verməkdədir. Belə ki, Qazaxıstanın türkyönlü “Bozkurt” lideri Aman Mambetəliyevin dostu olan Yerlan Tınımbayulı Karin Qazaxıstana dövlət katibi təyin edilib.
Astana Rusiya Federasiyasının keçmiş Ukrayna SSR ərazilərində keçirdiyi referendumları tanımadığını bəyan etməklə Türkiyə ilə həmrəylik nümayiş etdirib. Və bunlar Rusiyanın KTMT çərçivəsində Qazaxıstanda  rəngli inqilabın qarşısını alması fonunda baş verir.

Bütün bunlarla yanaşı, noyabrın 11-də Səmərqənddə keçiriləcək TDT sammitində hazırda müşahidəçi statusunda olan Türkmənistana tamhüquqlu üzv statusunun verilməsi ilə bağlı qərarın qəbul edilməsi planlaşdırılır. Belə bir qərar ilə türk dünyasının coğrafiyasını daha da genişləndirəcək.

Beləliklə, Türkiyə dünyadakı geosiyasi vəziyyətdən istifadə edərək digər oyunçuların diqqətinin yayındığı və zəiflədiyi bir vaxtda Orta Asiyada öz maraqlarını fəal şəkildə irəli sürür. Orta Asiya ölkələrinin müstəqil olmaq, mehriban qonşuluq münasibətləri qurmaq, birlikdə çoxqütblü dünya qurmaq və inkişaf etdirmək əvəzinə türk təsirinə tab gətirməsi üzücüdür. Lakin hələ təlatümlü dövrlər qabaqdadır. Müxtəlif platformaların baş verənlər səbəbindən arxa plana keçdiyini, yararsız bir layihəyə çevrildiyini çox müşahidə etmişik. Nə qədər ki, yeni dünya nizamı quran kişilər hələ bu barədə son sözü deməyiblər, nəticə çıxarmağa tələsməyək. Avrasiyada son söz Rusiya-Çin rəhbərlərinə - Putin və Sidən ibarət tandemə məxsusdur.

Mənbə: Turan Ekspress telegram kanalı