Türkiyə Suriya ilə bağlı siyasətini dəyişmək yolundadır

ABŞ-ın bölgədəki gərginlikdəki roluna toxunan Ankara Universiteti professoru Türkiyənin Suriya ilə bağlı siyasətini dəyişmək yolunda olduğunu söyləyib:

"Türkiyənin Şərqi Aralıq dənizində təcrid olunması və bölgədəki gərginlik Türkiyəni Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ və Misirlə münasibətlərini yaxşılaşdırmaq üçün addımlar atmağa məcbur edib. Əlbəttə ki, Ankaranın Riyadla münasibətlərini düzəltmək səyləri yavaş-yavaş davam edir, amma digər tərəfdən də ölkənin Qahirə və Əbu-Dabi ilə siyasi əlaqələrinin şahidi oluruq.

Türkiyə Müsəlman Qardaşları dəstəklədiyi üçün Misirlə illərdir dərin fikir ayrılıqları yaşadı, ancaq keçən il Almaniyada keçirilən Liviya zirvəsinin sonunda Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Misir Prezidenti Əbdülfəttah Sisinin foto çərçivəyə daxil edilməsidir. O vaxtdan bəri iki ölkənin münasibətlərini bu günə qədər bərpa etmək üçün atdığı ciddi addımların şahidi olduq. Amma Türkiyənin Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ ilə münasibətləri bir qədər fərqlidir, çünki Türkiyə on ildən artıqdır ki, Qətər və Liviya ilə bağlı məsələlərdə BƏƏ ilə gərginlik yaşayır. Digər tərəfdən, Türkiyə də BƏƏ kimi İsrail rejimi ilə münasibətləri normallaşdırmağa çalışmadı, ancaq Müsəlman Qardaşlar mövzusunda, BƏƏ ilə Misir və Qətər məsələsində dərin ideoloji fikir ayrılıqları yaşadı. Təbii ki, Ankaranın Riyadla mübahisəsi eyni məsələlər üzərində olub.

Türkiyə və BƏƏ-nin bölgədə heç vaxt liderlik siyasəti olmayıb. Türkiyənin xarici siyasətində son hadisələr bununla bitmir və biz də Ərdoğanın Ermənistanla münasibətlərin bərpası ilə bağlı müsbət mesajlarını görürük. Türkiyə bir zamanlar 2009-cu ildə İsveçlə vasitəçilik edərək, Ermənistanla diplomatik əlaqələr qurmaq və ikitərəfli əlaqələri genişləndirmək ilə iki ölkənin əlaqələrini normallaşdırmaq üçün atdığı ən əhəmiyyətli addımlardan biri olan iki protokolu imzaladı. Müqavilə dayansa da Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan və Ərdoğanın müsbət mesajları hər iki ölkənin siyasətini dəyişmək istədiyini göstərir".

Türkiyənin xarici siyasəti ilə bağlı açıqlama verən Ankara Universitetinin Beynəlxalq Əlaqələr professoru Sencer İmer bildirib ki, Türkiyə bölgədə yanlış siyasət yürüdürdü: "Məsələn, bu ölkənin Müsəlman Qardaşlar məsələsindəki siyasəti səhv idi. Qrupun mövzusu Misirin daxili işləri idi və Ankaranın Qahirəyə müdaxiləsinə ehtiyac yox idi. Məncə, Tehran, Qahirə və Ankara bölgədə məskunlaşmanın qurulmasında ən əhəmiyyətli oxdur, ona görə də bölgədə lazımi əməkdaşlığa malik olmalıdırlar. BƏƏ enerji mənbələrinə görə daha yaxşı şəraitə malik olsa da, əhalisi məhdud olduğu üçün nə Türkiyə, nə də İranla rəqabət apara bilməz. BƏƏ-nin siyasəti Səudiyyə Ərəbistanının mövqeyi kontekstində müəyyən edilir və İsrail rejimi ilə əməkdaşlıq edir.

Abu Dabi ilə Ankara arasındakı gərginliyin ən əhəmiyyətli səbəbi Fələstin məsələsi olsa da iki ölkə arasındakı gərginliyin digər səbəbi Şərqi Aralıq dənizidir. Biz də dəniz donanmasıyıq, Lozanna razılaşmasına görə bu Yunan adalarında heç bir hərbi hərəkət olmamalıdır, lakin bu adaların bir çoxunda Vaşinqtonun hərbi varlığını görürük. ABŞ-ın Şərqi Aralıq dənizindəki hərəkətləri Rusiyanı mühasirəyə almaq üçün olsa da nəticə Türkiyənin mühasirəsi ilə nəticələnəcək. İndi Türkiyənin bölgə ölkələri ilə əlaqələrini genişləndirməsi lazımdır, bu səbəbdən də siyasətini islah etmək üçün BƏƏ, Səudiyyə Ərəbistanı və xüsusilə də Misirlə belə görüşlər keçirir.

Fakt budur ki, Türkiyənin Azərbaycanla çox yaxşı münasibətləri var. Dağlıq Qarabağ məsələsində onun mövqeyi Azərbaycan mövqeyinə yaxın idi və hətta bu istiqamətdə Azərbaycana hərbi məsləhətlər və siyasi dəstək verdi. Ankaranın Bakının enerjisinə ehtiyacı var və iki ölkə illərdir əməkdaşlıq edir. Azərbaycan da iqtisadi vəziyyətini enerji mənbələri ilə tənzimləyib.

Bakı ilə İrəvan arasında atəşkəs əldə olunsa da iki ölkə arasında hələ də sülh yoxdur, ona görə də Rusiya ilə İranın Azərbaycanla Ermənistan arasındakı münasibətləri yaxşılaşdırmaq üçün və Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh bərqərar olduqdan sonra münasibətləri normallaşdırmaq üçün vasitəçilik etməsi lazımdır. Türkiyə diplomatik yolla getməlidir. Türkiyə indiki vəziyyətdə Ermənistanla danışıqlara girərsə, bu, Azərbaycanla Türkiyə arasındakı münasibətləri mütləq pozacaq. Bakı hökumətinin təklif etdiyi Türkiyə, Azərbaycan, Rusiya, Ermənistan, Gürcüstan və İrandan ibarət altıbucaqlı platforma da işləyə bilər. Təəssüf ki, İrəvanla Bakı arasındakı fikir ayrılıqlarının həll edilməməsinin əsas səbəbi Fransa və ABŞ-dır.

Tam olaraq Suriya və Türkiyə hökumətlərinin münasibətləri bərpa etmək üçün ciddi addımlar atmasının vaxtıdır. ABŞ ilə Ankara və Dəməşq arasında sülhə mane olan yeganə ölkədir. Fakt budur ki, yaxın bir neçə il ərzində Çin milli gəliri sürətlə artdığı üçün dünya gücünə çevriləcək. Bu bölgədə tədbirlər görülür. Bu tədbirlərdən biri Suriyada gərginlik yaratmaq və Dəməşq hökumətini təcrid etməkdir ki, bu da immiqrasiya böhranı ilə nəticələnir. Türkiyənin Suriyaya qarşı mövqeyi əvvəldən səhv idi, Türkiyənin Suriyaya qarşı bu siyasətində Avropa ölkələrinin böyük təsiri vardı ki, bu da Suriyada terrorçuların olması və vətəndaş müharibəsi üçün siyasi şərtləri mümkün etdi. Bu siyasət Suriyada hərtərəfli sülhə səbəb olmadı və Türkiyə də bir köç dalğası ilə üzləşdi. Türkiyə PKK ilə mübarizə üçün Suriya torpaqlarında əməliyyatlar aparmasına baxmayaraq, bu ölkədə birlik və vahid bir hökumət üçün çalışmaq lazımdır, çünki Suriyada sülh və sabitlik sabitlik və Türkiyədəki miqrasiya böhranının həlli deməkdir, təbii ki, Astana prosesi Türkiyə, İran və Rusiyadan çox yaxşı bir hərəkət idi. Bu, Türkiyənin Suriya ilə bağlı siyasətini dəyişmək yolunda olduğunu göstərir".

Mənbə: eastnews.org